Ο Σύνδεσμος Θεολόγων Νομού Ροδόπης κάλεσε στις αρχές Νοεμβρίου σε συνάντηση τα μέλη του, θεολόγους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα σχολεία της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Ροδόπης, για ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση σχετικά με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών των θρησκευτικών. Απόρροια αυτής της συνάντησης είναι οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις που καταγράφουμε στη συνέχεια, τις οποίες και σας αποστέλλουμε με σκοπό να συμβάλλουμε καλοπροαίρετα και υπεύθυνα στο δημόσιο διάλογο για τα θρησκευτικά:
Γενικές παρατηρήσεις
1. Η διαίρεση του θεολογικού κόσμου σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα μάς θλίβει βαθιά και μας βρίσκει αντίθετους. Παραλλάσσοντας το Καινοδιαθηκικό λόγο του Κυρίου «Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο» (Μκ 2, 27), δηλώνουμε ότι το Πρόγραμμα Σπουδών έγινε για τους ανθρώπους και όχι οι άνθρωποι για το Πρόγραμμα Σπουδών. Επομένως, στα πλαίσια της συζήτησης για το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, οι προσωπικές εμμονές και ιδεοληψίες, απ’ όπου κι αν προέρχονται, είναι κατακριτέες και μόνο δεινά θα προκαλέσουν στον κλάδο των Θεολόγων και στο μάθημα των θρησκευτικών.
2. Το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών θεωρούμε ότι κινείται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από την μέχρι τώρα πραγματικότητα του μαθήματος των θρησκευτικών. Η αποδόμηση της ραχοκοκαλιάς του μέχρι πρότινος Αναλυτικού Προγράμματος, το οποίο είχε μία ιστορική και παιδαγωγική βάση στον τρόπο παρουσίασης της θεολογικής γνώσης, πιστεύουμε ότι δεν αποτελεί «αναβάθμιση» του μαθήματος και ότι οδηγεί σε πολλά επιστημονικά και παιδαγωγικά προβλήματα, πολύ περισσότερα απ’ όσα φαίνεται να επιλύει.
3. Η επιχειρούμενη μεταμόρφωση του μαθήματος των θρησκευτικών σε «μάθημα διαδικασίας» θεωρούμε ότι απαξιώνει το μάθημα και το περιεχόμενό του που μέχρι τώρα ξεχώριζε για τη σπουδαιότητά του στο Σχολικό Ωρολόγιο Πρόγραμμα και το οποίο μπορούσαν να διδάξουν μόνο οι Θεολόγοι καθηγητές, ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητάς του. Ήδη μάλιστα άνοιξε την κερκόπορτα στη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών και από άλλες ειδικότητες πέραν των Θεολόγων, όπως για παράδειγμα των φιλολόγων που για πρώτη φορά τους δόθηκε φέτος το δικαίωμα διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών με Γ΄ ανάθεση, γεγονός καθόλου τυχαίο και ιδιαίτερα ανησυχητικό για τον κλάδο μας. Οφείλουμε όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι το μάθημα των θρησκευτικών θα συνεχίσει να υπάρχει μόνο όσο σέβεται το ιδιαίτερο περιεχόμενό του.
4. Η δόμηση της ύλης στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών των θρησκευτικών δείχνει να μη λαμβάνει σοβαρά υπόψη της τον βαθμό πνευματικής ωριμότητας των μαθητών, που διαφέρει ανάλογα με την ηλικία τους. Διδακτικές ενότητες που μέχρι τώρα εξετάζονταν με δυσκολία στις μεγάλες τάξεις του Λυκείου μεταφέρονται τελείως αναίτια στο Γυμνάσιο, και άλλες από το Γυμνάσιο στο Δημοτικό. Η αστοχία αυτή θεωρούμε ότι οδηγεί σε ένα περιεχόμενο που αντί να βοηθήσει τα παιδιά να ξεκαθαρίσουν μέσα τους το θρησκευτικό φαινόμενο, δυστυχώς τα εμποδίζει ή ακόμη και τα αποθαρρύνει να ασχοληθούν σοβαρά με αυτό. Επιπρόσθετα η συγκριτιστική ανάπτυξη του περιεχομένου, με την εξίσωση όλων των θρησκειών η οποία επιχειρείται ήδη από την Γ΄ Δημοτικού, δεν συντελεί στην ξεκάθαρη παρουσίαση της θρησκευτικότητας, αλλά οδηγεί σε σύγχυση και σε απαξίωσή της.
5. Οφείλουμε ωστόσο να παραδεχτούμε ότι ένα σύγχρονο μάθημα θρησκευτικής εκπαίδευσης δεν μπορεί να παραβλέπει την ύπαρξη των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων στη χώρα μας. Θεωρούμε βέβαια ό,τι ούτε το μάθημα των θρησκευτικών, όπως ήταν μέχρι πρότινος, αδιαφορούσε για την ύπαρξη των άλλων θρησκειών. Η παρουσίαση και η συζήτηση περί των θρησκευμάτων του κόσμου γινόταν στις τάξεις του Λυκείου, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ωριμότητα να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα του θρησκευτικού φαινομένου, αφού πρώτα έχουν διδαχτεί και έχουν γνωρίσει τα περί της χριστιανικής πίστης.
6. Ακόμη και στην περίπτωση που δεν θα υπήρχε καμία ένσταση ως προς το περιεχόμενο του Νέου Προγράμματος Σπουδών, το ανηρτημένο υλικό δεν είναι έτοιμο για να χρησιμοποιηθεί στην τάξη και χρειάζεται επιπλέον επεξεργασία. Στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι τεράστιο σε έκταση και χωρίς ιδιαίτερη συνοχή, ενώ οι παιδαγωγικοί στόχοι που τίθενται εξαρχής σε κάθε διδακτική ενότητα δεν επιτυγχάνονται αβίαστα με το υπάρχον υλικό.
7. Η σπουδή με την οποία εισήχθησαν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, χωρίς να προηγηθεί καμία επιμόρφωση, αλλά και η παράλληλη ύπαρξη από τη μια των παλαιών εγχειριδίων και από την άλλη του αποκλειστικά ηλεκτρονικού υλικού του Νέου Προγράμματος, έχουν δημιουργήσει σύγχυση στους Θεολόγους εκπαιδευτικούς, αλλά και πολλές δυσκολίες στην εφαρμογή καθώς οι περισσότερες σχολικές μονάδες δεν είναι εξοπλισμένες υλικοτεχνικά για να υποστηρίξουν τις νέες μεθόδους.
Για τους παραπάνω λόγους προτείνουμε:
1. Να ανασταλεί, ακόμη κι αυτήν την ύστατη στιγμή, η εφαρμογή του Νέου Προγράμματος Σπουδών που εισήχθη στα σχολεία με την υπ’ Αριθμ. 143579/Δ2 (ΦΕΚ 2906, 13 Σεπτεμβρίου 2016) απόφαση, ώστε οι σχετικές επιτροπές του Υπουργείου Παιδείας και της Εκκλησίας της Ελλάδος να καταλήξουν σε ένα άλλο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών και να προλάβουν να ετοιμαστούν αβίαστα στη συνέχεια τα νέα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος των θρησκευτικών, αλλά και να προηγηθούν της εφαρμογής των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών οι απαιτούμενες επιμορφώσεις. Οι διακοπές των Χριστουγέννων δίνουν τον απαραίτητο χρόνο στο Υπουργείο Παιδείας για να εκδώσει την απόφαση αναστολής του Ν.Π.Σ. των θρησκευτικών, ώστε επιστρέφοντας στα σχολεία τους οι θεολόγοι καθηγητές να επιστρέψουν και στην εφαρμογή του μέχρι πρότινος Αναλυτικού Προγράμματος, τα βιβλία του οποίου άλλωστε έχουν διανεμηθεί εξαρχής της σχολικής χρονιάς στους μαθητές.
2. Οι προτεινόμενες νέες μέθοδοι διδασκαλίας από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής αποτελούν θετικό στοιχείο του Νέου Προγράμματος Σπουδών και είναι καλό να παραμείνουν και με το όποιο αναθεωρημένο πρόγραμμα προκύψει. Για να μπορέσουν όμως να εφαρμοστούν με επιτυχία θα πρέπει να υιοθετηθεί από όλες τις σχολικές μονάδες της χώρας η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών σε συνεχόμενο δίωρο. Επομένως, είναι απαραίτητο το Υπουργείο Παιδείας να άρει την εγκύκλιο που επιτρέπει στις σχολικές μονάδες να εφαρμόζουν το συνεχόμενο δίωρο σε προαιρετική βάση, τουλάχιστον για τα σχολεία αυτά όπου το μάθημα διδάσκεται επί δύο ώρες την εβδομάδα. Δυστυχώς υπάρχουν και οι σχολικές μονάδες στις οποίες το μάθημα διδάσκεται μόνο μία ώρα εβδομαδιαίως (Μουσικά Σχολεία, Εσπερινά Γυμνάσια, Ε.Π.Α.Λ.) όπου το συνεχόμενο δίωρο δεν μπορεί να υπάρξει, γεγονός που καταδεικνύει το πρόβλημα της μείωσης των ωρών του θρησκευτικού μαθήματος στους συγκεκριμένους τύπους σχολείων, αλλά και τη δυσκολία της γενικευμένης εφαρμογής του Ν.Π.Σ.
3. Η εφαρμογή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών να γίνει σταδιακά, ξεκινώντας από την πρώτη τάξη εισαγωγής του μαθήματος ανά επίπεδο εκπαίδευσης (Γ΄ Δημοτικού, Α΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου αντίστοιχα) και επεκτεινόμενη ανά σχολικό έτος. Επίσης να μην αλλάξει η σταδιακή παρουσίαση των μονοθεϊστικών θρησκειών στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Είναι απαραίτητο οι μαθητές να γνωρίσουν την Παλαιά Διαθήκη και τον Ιουδαϊσμό για να μπορέσουν τελικά να εξηγήσουν τον Χριστιανισμό, αλλά και το Ισλάμ αργότερα στο Λύκειο. Αυτή η σταδιακή παρουσίαση δεν θα πρέπει να καταργηθεί γιατί βασίζεται σε παιδαγωγικές, αλλά και επιστημονικές βάσεις.
4. Η δόμηση της ύλης του Νέου Προγράμματος Σπουδών για τα θρησκευτικά θα πρέπει να δίνει ευκρινώς πρωταγωνιστικό ρόλο στην επικρατούσα Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Δεν διαφωνούμε ωστόσο στον εμπλουτισμό της ύλης με στοιχεία γνωριμίας των θρησκειών και του πολιτισμού των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων της χώρας μας που θα γίνει με τον ενδεδειγμένο παιδαγωγικά τρόπο. Η όποια επέκταση στα ζωντανά θρησκεύματα που συναντάμε στον σύγχρονο κόσμο ή στις θρησκευτικές κοινότητες των μειονοτήτων της χώρας μας, δηλαδή, είναι απαραίτητο να γίνει σταδιακά και να λάβει σοβαρά υπόψη την ηλικία και την πνευματική ωριμότητα των μαθητών στους οποίους απευθύνεται. Οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίσουν πρώτα τον πολιτισμό και τη θρησκεία του τόπου τους για να μπορέσουν να διδαχτούν στοιχεία από τις άλλες θρησκείες.
5. Τον πλήρη υλικοτεχνικό εξοπλισμό των σχολικών μονάδων και την ύπαρξη των ανάλογων γραπτών εγχειριδίων για το ΝΠΣ, καθώς τα σχολεία δεν μπορούν να υποστηρίξουν την κοστοβόρα διανομή φωτοτυπιών του μαθήματος.
6. Όσοι ευθύνονται για το διαχωρισμό των Θεολόγων καθηγητών σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα με άξονα το ΝΠΣ των θρησκευτικών να δουν με ψυχραιμία και νηφαλιότητα το θέμα και να βάλουν σε πρώτη θέση την ενότητα του κλάδου μας και όχι την με κάθε τρόπο εφαρμογή ενός Προγράμματος Σπουδών, όποιο κι αν είναι αυτό.
7. Οι εμπλεκόμενοι φορείς του διαλόγου για το μάθημα των θρησκευτικών (Υπουργείο Παιδείας, ΙΕΠ και Εκκλησία της Ελλάδος) καθώς και οι ιθύνοντες των Θεολογικών Ενώσεων και Συνδέσμων να συνεισφέρουν με σοβαρότητα, σύνεση και πνεύμα καταλλαγής σε μια ομαλή και ρεαλιστική μετάβαση στα Νέα Προγράμματα Σπουδών τα οποία θα πρέπει να είναι ελκυστικά, αλλά παράλληλα και ωφέλημα για τους μαθητές μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου